Wiarygodne datowanie recesji lądolodów metodą izotopów kosmogenicznych wymaga poboru próbek z głazów narzutowych położonych in-situ na powierzchni form marginalnych i wysoczyzn morenowych. W związku z tym utworzono bazę GIS wielkich głazów narzutowych z obszaru badań, na podstawie list głazów chronionych uzyskanych z Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ), baz geostanowisk, map geoturystycznych oraz innych publikacji (m.in. Alexandrowicz et al. 1975, 1992, Czernicka-Chodkowska 1977, 1983, 1990, Górska-Zabielska 2010, Szarzyńska, Ziółkowski 2012, Gałązka i in. 2015) jak również na podstawie informacji uzyskanych z leśnictw, urzędów gmin, parków krajobrazowych, itp. Baza zawiera podstawowe informacje na temat głazów, takie jak: położenie (administracyjne, geomorfologiczne i geologiczne oraz współrzędne geograficzne), rozmiary, typ petrograficzny, itp.
Kolejny krok w procesie wyboru głazów polegał na analizie rozmiarów i petrografii głazów, jak również ich położenia na tle cyfrowego modelu terenu i map geologicznych. Pozwoliło to na wytypowanie głazów potencjalnie odpowiednich do datowania metodą 10Be i rekonstrukcji recesji ostatniego lądolodu skandynawskiego. Wszystkie głazy o obwodzie <5 m oraz wysokości <0,5 m oraz te położone w dolinach i na rozległych powierzchniach sandrowych zostały odrzucone. Pominięto również głazy, które były już przedmiotem datowania metodą 10Be (Rinterknecht i in. 2005). W rezultacie, największe głazy narzutowe położone na powierzchni form marginalnych oraz wysoczyzn morenowych zostały wytypowane do dalszej weryfikacji terenowej.
Wielkie głazy narzutowe w Polsce NW:
Głazy narzutowe wytypowane do weryfikacji terenowej:
Przykłady głazów zweryfikowanych w terenie:
Literatura:
Alexandrowicz Z., Drzał M., Kozłowski S. 1975, Katalog rezerwatów i pomników przyrody nieożywionej w Polsce. Studia Naturae B, Warszawa.
Alexandrowicz Z., Kućmierz A., Urban J., Otęska-Budzyn J. 1992, Waloryzacja przyrody nieożywionej obszarów i obiektów chronionych w Polsce. PIG, Warszawa.
Czernicka-Chodkowska D. 1977, Zabytkowe głazy narzutowe na obszarze Polski: katalog Cz. 1 Polska północno-zachodnia. Cz. 2 Polska północno-wschodnia i środkowa. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Czernicka-Chodkowska D. 1983, Zabytkowe głazy narzutowe na obszarze Polski: katalog Cz. 4 Polska północna, środkowa i południowo-zachodnia. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Czernicka-Chodkowska D. 1990, Tropem głazów narzutowych. Liga Ochrony Przyrody, Warszawa.
Gałązka D., Skrobot W., Szarzyńska A. 2015, Wzgórza Dylewskie. Geologia. Krajobraz. Antropologia przestrzeni. Wyd. Mantis, Olsztyn.
Górska-Zabielska M. 2010, Głazy narzutowe Wielkopolski. Prace i Studia z Geografii i Geologii, 18. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
Marks L., Ber A., Gogołek W., Piotrowska K. (red.) 2006, Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000, Ministerstwo Środowiska, PIG-PIB, Warszawa.
Rinterknecht V.R., Marks L., Piotrowski J.A., Raisbeck G.M., Yiou F., Brook E.J., Clark P.U. 2005, Cosmogenic 10Be ages on the Pomeranian moraine, Poland. Boreas 34, 186-191.
Szarzyńska A., Ziółkowski P. 2012, Skandynawskie dary. Głazy narzutowe Warmii i Mazur. Wyd. Mantis, Olsztyn.
Recesja ostatniego lądolodu skandynawskiego w Polsce w świetle datowania głazów narzutowych metodą izotopu kosmogenicznego 10Be (DatErr)
